काठमाडौं । घरेलु फुटबलमा ‘सन्तोष साहुखल’को पहिचान बेग्लै छ । २०६० सालतिर भक्तपुर बोडेका यी स्ट्राइकरको घरेलु शीर्ष डिभिजन लिगमा एकछत्र राज रह्यो ।
स्कुल पढ्दै गरेका सन्तोषको प्रदर्शनबाट प्रभावित भएरका तत्कालीन थ्री स्टार क्लबका अध्यक्ष ललितकृष्ण श्रेष्ठले उनलाई क्लबमा भित्र्याएका थिए । थाहा थियो, सन्तोषको प्रदर्शनले नेपाली फुटबललाई उचाइ दिनेछ भन्ने ।
खुकुरी कप फुटबलमा भक्तपुर जिल्ला च्याम्पियन भएपछि भीमसेन युथ क्लब क्षेत्रीय प्रतियोगिताका लागि विराटनगर गएको थियो । विराटनगरमा स्थानीय खेलाडीले भरिएको भीमसेनले पहिलो खेलमा ‘ए’ डिभिजन क्लब जावलाखेललाई हरायो । दोस्रो खेल नीराजन रायमाझी, शुक्र तामाङ, बालगोपाल महर्जन, उपेन्द्रमान सिंहसम्मिलित फ्रेन्ड्स क्लबविरुद्ध थियो । स्टारले भरिएको टोलीसँग भीमसेनलाई हारको विकल्प थिएन । तर, उक्त खेलपछि नेपाली फुटबलले जब्बर स्ट्राइकर पाउँदै थियो । फ्रेन्ड्ससँगको खेलपछि श्रेष्ठले सन्तोषलाई थ्री स्टारबाट खेल्न प्रस्ताव गरेका थिए ।
ती त्यस्ता दिन थिए, जतिबेला सन्तोष परीक्षा दिएर स्कुल ड्रेसमै दशरथ रंगशाला धाउँथे ।
‘परीक्षा सकिनेबित्तिकै रंगशाला जान्थें । फटाफट जर्सी लगाउँथे अनि दोस्रो हाफमा खेल्न तयार हुन्थें,’ सन्तोष सम्झिन्छन्, ‘दोस्रो हाफमा मैदान छिरेर गोल पनि गर्थें ।’
घरेलु फुटबलमा सन्तोषको नाममा एउटा दुर्लभ कीर्तिमान छ । उनी सहिद स्मारक ए डिभिजन लिगमा १०० गोलको आँकडा पूरा गर्ने एकमात्र खेलाडी हुन् ।
सन्तोष लिगको डेब्यू खेलमै गोल गर्ने भाग्यमानी खेलाडीमा पर्छन् । थ्री स्टारबाट २०६० सालमा साहुखलले संकटाविरुद्ध सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजन लिगको पहिलो खेलमा गोल गरेका थिए । जतिबेला उनी ९ कक्षामा पढ्थे ।
बलिष्ठ शरीर, विपक्षी पोस्टमा पुगेपछि गोलको भोक, शट प्रहारमा एकुरेसी सन्तोषको परिचय थियो । ‘साहुखल’ शब्दलाई नेपाली फुटबलमा अमर बनाउने यही परिचय हो । यही परिचय जसले उनलाई लिगकै महँगो खेलाडी पनि बनायो ।
घरेलु फुटबलमा सन्तोषको नाममा एउटा दुर्लभ कीर्तिमान छ । उनी सहिद स्मारक ए डिभिजन लिगमा १०० गोलको आँकडा पूरा गर्ने एकमात्र खेलाडी हुन् । उनले यो उपलब्धि २०७६ को लिगमा पाएका थिए, जतिबेला उनी च्यासल युवा क्लबको जर्सीमा मैदानमा खेलिरहेका थिए ।
घरेलु फुटबलमा थ्री स्टार, एपिएफ, मनाङ मस्र्याङ्दी र च्यासलबाट खेलेका सन्तोष व्यावसायिक करिअरको २२औं वर्षमा छन् । उमेरले ३९ वर्ष पुगिसकेका सन्तोषले दुई वर्षअगाडि जेठमा सम्पन्न पछिल्लो लिग पनि खेलेका थिए ।
देशको फुटबल विकास र राष्ट्रिय टोलीको सफलताको एउटै आधार हो, घरेलु फुटबल लिग । लिग देशको फुटबलको मेरुदण्ड हो । देशको फुटबल स्तर बुझ्ने माध्यम हो । घरेलु लिग फस्टायो भने देशमा फुटबल संस्कृति बसाल्ने काम गर्छ, जसले युवा खेलाडी खेलप्रति आकर्षण हुन प्रेरित गर्दछ । राष्ट्रिय टोलीका लागि प्रतिभाशाली खेलाडीहरू दिने माध्यम लिग नै हो ।
पछिल्लो एक दशक सन्तोष आफूले सिकेको कुरा युवा खेलाडीलाई हस्तान्तरण गर्ने अभियानमा छन् । उनी फुटबलमा सम्भावना बोकेका खेलाडीलाई अवसर दिन चाहन्छन् ।
लिगको महत्व सन्तोषभन्दा बढी कसलाई थाहा होला र ?
एक दशकयता सन्तोष जापानमा बसोबास गर्दै आएका सन्तोष हरेक लिग खेल्न नेपाल फर्किने गर्छन् । नेपाली खेलाडीहरू विदेश पुगेपछि उतै हराउँदा सन्तोषलाई भने घरेलु लिगले तानिरह्यो ।
‘नेपाली फुटबलप्रति माया लाग्छ । मेरो हरेक अंगमा नेपाली फुटबलको माया छ । नेपाली समर्थकसँग खेल्ने चाहनाले गर्दा देश फर्किरहेको हुन्छु,’ सन्तोष भावुक हुन्छन्, ‘फुटबल पहिले जस्तो रहेन । अहिले स्टार प्लेयरलाई हेर्न रंगशाला धाउने माहोल छैन । नेपाली फुटबलको स्तर घटिसक्यो ।’
पछिल्लो एक दशक सन्तोष आफूले सिकेको कुरा युवा खेलाडीलाई हस्तान्तरण गर्ने अभियानमा छन् । उनी फुटबलमा सम्भावना बोकेका खेलाडीलाई अवसर दिन चाहन्छन् । फुटबलको बाटो देखाउन मन छ उनलाई । एक सय गोलको कीर्तिमानलाई सामान्य बनाउन चाहन्छन् । अर्को ‘साहुखल’ जन्माउन मन छ उनलाई ।
सन्तोषको यो अभियानको सारथि बनेको छ एएफसी रियले नेपाल । एफसी रियले नेपाल जापानको गैरनाफामूलक संस्था ‘रियले वर्ल्ड ’ को एउटा परियोजना हो, जसको मुख्य उद्देश्य भनेको फुटबलको माध्यमबाट युवा नेतृत्वको विकास गर्नु हो ।
एफसी रियलेले नेपालले बर्सेनि ‘समर’ र ‘विन्टर’गरी दुईचोटि उपत्याकाव्यापी यु-१०, यु-१२ र यु-१४ लिग पनि सञ्चालन गर्दै आएको छ ।
बालबालिकाको पृष्ठभूमि, जातीयता, संस्कृति र आर्थिक अवस्था जस्तोसुकै भए पनि उनीहरूलाई समाजमा उभ्याउन मद्दत गर्ने लक्ष्य बोकेको संस्था हो, रियले वर्ल्ड ।
रियले वर्ल्डको ‘एफसी रियले जापान’को सफलतापछि सन् २०१३ मा एएफसी रियले नेपालको स्थापना भएको थियो ।
सन्तोषका दाजु बालगोपल साहुखल एएफसी रियले नेपालका वर्तमान अध्यक्ष हुन् । १३ वर्ष अगाडि दाइ साहुखल र रियले वर्ल्डका बोर्ड अध्यक्ष आया मियोसीबीच भेटघाटको अवसर जुरेको थियो । त्यही अवसरमा यी दुईबीच फुटबलको माध्यमबाट नेपाली बालबालिकालाई जीवन जिउन र समाजका लागि राम्रो मान्छे बन्न सकिने प्रेरणा दिने योजनाको छलफल भयो । यही छलफलले मूर्त रूप लिएपछि एफसी रियलेको स्थापना भएको हो । पछि सन्तोष जापान गइसकेपछि ‘रियले वल्र्ड’ र ‘एफसी रियले जापान’सँग प्रत्यक्ष संलग्न हुन पाए ।
‘फुटबल प्रशिक्षणबाट राष्ट्रिय खेलाडी उत्पादन गर्ने लक्ष्य त छँदै थियो । त्यो भन्दा पनि भाइबहिनीलाई राम्रो मान्छे बनाउने र भावी दिनमा समाजलाई राम्रो प्रभाव पार्न सकोस् भन्ने मुख्य उद्देश्य बोकेर हामीले एकेडेमी सुरु गरेका थियौं,’ साहुखलले भने ।
एफसी रियलेले नेपालले बर्सेनि ‘समर’ र ‘विन्टर’गरी दुईचोटि उपत्याकाव्यापी यु-१०, यु-१२ र यु-१४ लिग पनि सञ्चालन गर्दै आएको छ । एकेडेमीले समर लिगमा व्यक्तिगत रूपमा दर्ता भएका बालबालिकालाई क्लबले आन्तरिक ड्राफ्टमार्फत टिम बनाइ लिग सञ्चालन गर्ने गरेको छ भने विन्टर लिगमा विभिन्न फुटबल एकेडेमी, विद्यालय तथा अन्य सहभागी टोलीबीच प्रतिस्पर्धा गराउने गरेको छ । खेलाडी प्रशिक्षण र फुटबल प्रतियोगिताबाहेक एकेडेमीले युवा प्रशिक्षकलाई पनि सशक्तीकरण गर्दै आएको छ ।
अर्को साताबाट सुरु हुने एन्फा राष्ट्रिय महिला लिग छनोट प्रतियोगितामा पनि एफसी रियलेले आफ्नो दाबेदारी प्रस्तुत गर्दैछ । यो एकहिसाबमा एकेडेमीका लागि एउटा नयाँ अध्याय हो ।
डिभिजन फुटबलको पिरामिडभित्र प्रवेश गर्न रियलेले तीन पटक प्रयास गरिसक्यो । तर, सफलता भने हासिल गर्न सकेको छैन । चार वर्षअघि सम्पन्न ‘सी’ डिभिजन क्वालिफायरमा रियले छनोटको निकै नजिक पुगेको थियो । तर, सेमिफाइनलमा नुवाकोट युनाइटेड एफसीसँग ५-४ ले पराजित भएपछि रियलेको सपना तुहिएको थियो । यो वर्ष हुने भनिएको ‘सी’ डिभिजन क्वालिफायरमा रियलेले आफ्नो चौथो सहभागिता जनाउँदै छ ।
अर्को साताबाट सुरु हुने एन्फा राष्ट्रिय महिला लिग छनोट प्रतियोगितामा पनि एफसी रियलेले आफ्नो दाबेदारी प्रस्तुत गर्दैछ । यो एकहिसाबमा एकेडेमीका लागि एउटा नयाँ अध्याय हो । टोलीको नेतृत्व बालगोपाल आफैंले गरिरहेका छन् ।
टोली प्रतियोगिताका लागि विगत एक महिनायता तयारीमा व्यस्त छ । टोलीमा ४-५ जना एकेडेमीका खेलाडी छन् भने बाँकी भक्तपुर, पनौती र ललितपुरबाट ‘स्काउटिङ’ गरेर ल्याइएका खेलाडी हुन् । २-३ खेलाडीबाहेक अरू खेलाडीसँग ठूलो मैदानमा खेलेको अनुभव छैन । त्यसैले तत्कालका लागि एकेडेमीले छनोट प्रतियोगितामा ठूलो लक्ष्य बोकेको छैन ।
सन्तोषले जसरी जिल्ला, क्षेत्रीय हुँदै देशकै प्रतिष्ठित क्लबबाट खेल्ने अवसर पाए । साहुखल दाजुभाइ भावी पुस्तालाई फुटबलमा लाग्न बाटो सहज बनाउन चाहन्छन् । खेलाडीले राम्रो गर्दै गए ‘हिरो प्रोजेक्ट’ को माध्यमबाट बाहिर देशमा लाने पनि उनीहरूको योजना छ ।
सन्तोष अझै पनि फुटबललाई बिट मार्ने निर्णयमा पुग्न सकिरहेका छैनन् । उनीमा अझै खेल्ने जोस छ । हाँस्दै भन्छन्, ‘४-५ वर्ष अझै खेल्छु ।’
रियले नेपाललाई जापानबाट नैतिक रूपमा साथ दिइरहेका सन्तोष अहिले पनि उत्तिकै उर्जाका साथ जापानमा एमेच्योर लिग खेलिरहेका छन् । उनका राष्ट्रिय टोलीका सहकर्मी भोला सिलवाल, जुमनु राई, अनिल गुरुङ, चेतन घिमिरे, सन्दीप राई आदिले भने बुट थन्क्याइसकेका छन् । प्रायः सबैले प्रशिक्षण करिअर अँगालिसकेका छन् भने पुस्ता हस्तान्तरणको बाटोमा लागिसकेका छन् ।
अनिल ग्रासरुटमा केन्द्रित छन् भने भोला र चेतन सिनियर फुटबलको फ्रन्टलाइनमै आइसकेका छन् । तर, सन्तोष अझै पनि फुटबललाई बिट मार्ने निर्णयमा पुग्न सकिरहेका छैनन् । उनीमा अझै खेल्ने जोस छ । हाँस्दै भन्छन्, ‘४-५ वर्ष अझै खेल्छु ।’
लिगका भयो भने फेरि नेपाल फर्कने होला नि भन्ने प्रश्नमा उनी भन्छन्, ‘नेपालमा लिगकै लागि भने चाहिँ फर्किंदैन । नेपाली लिगको स्तर घटिसक्यो । अहिले पहिला जस्तो चार्म छैन । कम्पिटेटिभ छैन । बरू सुपर लिगमा अफर आयो भने नाइँ चाहिँ भन्दिनँ । एनएसएल एक सिजन खेल्ने चाहना छ ।’
