काठमाडौं । नेपालमा पुस ६ गते मात्रै फ्रेन्चाइज क्रिकेट नेपाल प्रिमियर लिग (एनपिएल) सकिएको छ । सय करोड हारहारीको ‘भ्यालु’ अनुमान मानिएको यस एनपिएल एउटा उद्योग र महोत्सवको रूपमा सम्पन्न भएको छ । यससँग जोडिन कर्पाेरेट क्षेत्र, खेलाडी, प्रायोजकदेखि लिएर नेता र कलाकारको पनि प्रतिस्पर्धा नै चल्यो ।
नेपालमा लोकप्रिय बन्दै गएको क्रिकेटको फ्रेन्चाइज प्रतियोगिता धनगढी प्रिमियर लिग (डिपिएल), एभरेस्ट प्रिमियर लिग (इपिएल) र पोखरा प्रिमियर लिग हुँदै नेपाल टी-२० लिग हुँदै अहिले नेपाल प्रिमियर लिग सम्म आइपुगेको छ ।
नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान)ले आफैंं आयोजना गरेको लिगको चर्चा विश्वभर फैलियो । विश्व खेलकुदमै फ्रेन्चाइज क्रिकेटले तहल्का मच्चाइरहेका छन् । विशेषतः फ्रेन्चाइज भन्नेबित्तिकै सामान्य अवस्थामा क्रिकेटमा बढी प्रयोग आउँछ । भारतको इन्डियन प्रिमियर लिग, पाकिस्तानको सुपर लिग, वेस्ट इन्डिजको क्यारेबियन प्रिमियर लिग र अस्ट्रेलियाको बिगवास लिगजस्ता अनेकौं फ्रेन्चाइज लिग र तिनसँग जोडिएका खेलाडी, प्रशिक्षक र क्लबहरू निकै चर्चामा रहने गर्छन् ।
पछिल्लो समय नेपालमा पनि यसको प्रभाव बढ्दो छ । नेपालमा पनि सुरुआत क्रिकेटबाटै भयो । अक्सन गर्नेदेखि खेलाडीको स्तरअनुसार विभिन्न श्रेणीमापन हुन्छ । सोही भाउअनुसार खेलाडीलाई क्लबले खरिद गर्छ । धनगढी प्रिमियर लिग (डिपिएल), एभरेस्ट प्रिमियर लिग (इपिएल) र पोखरा प्रिमियर लिग हुँदै नेपालमा नेपाल टी-२० लिग र अहिले नेपाल प्रिमियर लिग आयोजना भएका छन् ।
त्यसपछि फुटबलमा नेपाल सुपर लिग (एनएसएल)को सुरुआत भयो । यो तेस्रो सिजन हुने तरखरमा छ । दुई सिजन सफलतापूर्वक सम्पन्न भएको छ । महिला भलिबलमा फ्रेन्चाइज लिगको रूपमा केही वर्षअघि नै सुरु भएको हो । त्यो एक संस्करणमा मात्र भयो । यसै वर्षदेखि एभरेस्ट वुमन्स भलिबल लिग सुरु भएको छ । पुरुष फ्रेन्चाइज लिग भलिबल हुने घोषणा भइसकेको छ । यता, नेपालको पुरानो खेल कबड्डीमा पनि नयाँ प्रयोग हुँदै छ ।
नेपालमा भएका विभिन्न खेलका फ्रेन्चाइज लिगहरू:
क्रिकेटः अहिले चर्चा एनपिएलको भए पनि यसअघि नै नेपालमा चारभन्दा बढी फ्रेन्चाइज लिग क्रिकेट भएको छ । नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) प्रतिबन्धमा रहँदा धनगढी प्रिमियर लिग, एभरेस्ट प्रिमियर लिग र पोखरा प्रिमियर लिग भएका थिए । पछि क्यान आफैं बलियो स्थितिमा आएपछि चर्चामा रहेका यी लिगलाई राष्ट्रियकरण ग¥यो । उनीहरूलाई प्रदेशमा रहेर आयोजना गर्न क्यानले अनुरोध गरेसँगै प्रतियोगिता हुन छाडेका छन् । एभरेस्ट प्रिमियर लिगले पाकिस्तानका चर्चित खेलाडी शहिद अफ्रिदीलाई त्रिवि क्रिकेट मैदानमा उतारेको थियो । हालै सम्पन्न एनपिएलमा वेस्ट इन्डिजका महान क्रिकेटर ब्रायन लारा र भारतीय पूर्वओपनर स्टार शिखर धवनदेखि न्युजिल्यान्डका जिम्मी निसम, मार्टिन गप्टिल, पाकिस्तानका सोहेल तनविरजस्ता विश्व चर्चित नाम जोडिएको थियो ।
फुटबलः नेपालमा फुटबलको फ्रेन्चाइज लिगको रूपमा नेपाल सुपर लिग (एनएसएल) जोडिएको छ । नेपालमा दुई पटक लिग भव्य रूपमा सम्पन्न भएको छ । कोभिड–१९ ताका सुरु भएको लिगमा काठमाडौं रेजर्स र पछिल्लो वर्षमा ललितपुर सिटी एफसी च्याम्पियन भएको थियो । चौधरी ग्रुपको स्वामित्वमा रहेको नेपाल स्पोर्ट्स एन्ड म्यानेजमेन्ट प्रालिले आयोजना गर्ने लिगलाई अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा)ले मान्यता दिएको छ । तर, एन्फाभित्रको आन्तरिक द्वन्द्व र राजनीतिको भूमरीमा पर्दा यो लिग निरन्तर समयमै हुन सकिरहेको छैन । अझ फिफाले एकमात्र लिगलाई मान्यता दिँदा यसको औचित्य के हो भन्ने प्रश्न नै पूरा हुन पाएको छैन । अझ अफ–सिजनमा एक महिनामात्रै हुँदा र फिफाको नियममा बाधिँदा क्रिकेटमा जस्तो यसमा स्तरीय विदेशी खेलाडी अनुबन्ध हुन पाएका छैनन् ।
भलिबलः नेपालमा महिलातर्फको फ्रेन्चाइज लिग भलिबल दोस्रो पटक भइसकेको छ । आदिअवादी लिग एक सिजनमात्रै भयो । यसले निरन्तरता पाउन सकेन । गत महिनामात्रै नेपालमा एभरेस्ट महिला भलिबल लिग भयो । ललितपुर क्विन्सलाई हराउँदै कर्णाली यश्विसले उपाधि जितेको थियो । यस लिगमा अमेरिका, टर्की, थाइल्यान्ड, भारतलगायत देशका खेलाडी आएर खेलेका थिए । अब, पुरुष लिग पनि हुँदै छ । केडिया ग्रुपले आयोजना गर्ने एनभिएल लिगको मिति भने घोषणा भइसकेको छैन । यसको लोगो भने यसै साता सार्वजनिक गरिएको थियो ।
कबड्डीः नेपालमा पहिलो पटक कबड्डी लिग (एनकेएल) पनि हुँदै छ । यो पहिलो संस्करण माघ ४-१९ सम्म हुनेछ । महिला टोलीले १९औं एसियाली खेलकुद कांस्य पदक जितेपछि कबड्डीको चर्चा बढेको हो । तर, यसपालि महिलाको लिग नभई पुरुषको मात्र हुनेछ । पहिलो संस्करणमा ६ टिमको सहभागिता रहनेछ । जसमा विराटनगर ब्यान्डिट्स, जनकपुर नाइट्स, काठमान्डु माभरिक्स, पोखरा लेकर्स, हिमालयन रेइडर्स र धनगढी वाइल्डक्याट्स छन् । ड्राफ्टबाट ८४ खेलाडी छनोट भएका छन् भने टिमको नाम, टिम प्रशिक्षक, मार्की खेलाडीको घोषणा भइसकेको छ ।
