आश्विन २३, २०८१ बुधबार | १८:३०:१३
दीपक बिष्ट स्विट्जरल्यान्ड जाने एलिसन कम्तिमा पनि ६ साता मैदान बाहिर रहने क्लोप रेडबुलको फुटबल ग्लोबल हेडमा नियुक्त वीर गणेशमान सिंह राष्ट्रिय टेनिस प्रतियोगिता कार्तिक पहिलो साता रुट बने इङ्ल्यान्डका लागि टेस्ट क्रिकेटमा सर्वाधिक रन बनाउने खेलाडी विलियमसनले भारतविरुद्धको पहिलो टेस्ट गुमाउने प्रगतिकला च्याम्पियन चौथो अभ्यास खेलमा नेपाल विजयी अस्ट्रेलियाको विजयी यात्रा जारी रियाल मड्रिडविरुद्ध चेल्सीको रोमाञ्चक जित दीपक बिष्ट स्विट्जरल्यान्ड जाने एलिसन कम्तिमा पनि ६ साता मैदान बाहिर रहने क्लोप रेडबुलको फुटबल ग्लोबल हेडमा नियुक्त वीर गणेशमान सिंह राष्ट्रिय टेनिस प्रतियोगिता कार्तिक पहिलो साता रुट बने इङ्ल्यान्डका लागि टेस्ट क्रिकेटमा सर्वाधिक रन बनाउने खेलाडी विलियमसनले भारतविरुद्धको पहिलो टेस्ट गुमाउने प्रगतिकला च्याम्पियन चौथो अभ्यास खेलमा नेपाल विजयी अस्ट्रेलियाको विजयी यात्रा जारी रियाल मड्रिडविरुद्ध चेल्सीको रोमाञ्चक जित
शनिबारको दिन नेपाली फुटबल

प्रशिक्षकको भूमिकामा जम्दै जीवेश र भोला

काठमाडौं । नेपाली फुटबलमा कुनै एक खेलाडीलाई लेजेन्डको दर्जा दिने आधार के हो ? कस्लाई दिँदा यो पद सस्तो हुन्छ, कस्लाई नदिँदा न्याय हुन्न ? नेपाली फुटबलको इतिहास त्यति लामो पनि छैन, घरेलु फुटबल होस् या अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा गरेको योगदानका आधारमा कुनै पनि खेलाडीको मुल्याङ्कन गर्न गाह्रो हुनलाई ।

कस्को योगदान कति, कस्ले कति जिताए, अनि कस्को फुटबल कौशलमा समर्थक कति रमे ? नेपाली फुटबलमा विभिन्न कालखण्डहरु आए । ती कालखण्डहरुमा धेरै स्टारहरु जन्मिए । यी सबैलाई लेजेन्डको दर्जा दिइहाल्न पनि त मिल्दैन 

यहाँ चर्चा लेजेन्डहरुको पनि होइन । चर्चा त नेपाली फुटबलमा सक्दो योगदान गरेकाहरुको हो । आफ्नो मेहनत, क्षमता र प्रतिभाका कारण नेपाली फुटबलको श्रीवृद्धिमा केही इट्टा थप्नेहरुको हो । हो, हामी कुरा गर्दैछौं जीवेशकुमार पाण्डे र भोलानाथ सिलवालको । दुई फरक पुश्ताका यस्ता खेलाडी, जो नेपाली फुटबललाई नजिकबाट पछ्याएका खेलप्रेमीका लागि प्रिय नाम ।

नेपाली फुटबलमा जीवेशले आफ्नो छुट्टै पहिचान बोकेका छन् । राष्ट्रिय टोलीको उमेर समूहमा तहल्का मच्चाउने खेलाडी मात्र होइनन, उनी । खासमा जीवेश एक यस्ता आसाधारण खेलाडी हुन्, जसले मैदान उत्रँदा नखेलेको कुनै पोजिसन छैन । खासमा उनी स्ट्राइकर हुन् । वान स्टेपमा पावर सट हान्न सक्ने क्षमता नेपाली फुटबलमा उनीजति कमैको थियो ।

‘जेन जी’ अर्थात युवा पुस्ताका लागि एकसमयका स्टार स्ट्राइकर जीवेश नौलो नाम हुन सक्छ । भोलाको अवस्थामा भने उनले पछिल्लो शीर्ष डिभिजन लिगमा मात्र सँधैको लागि बुट थन्क्याएका थिए, त्यसैले पनि उनी अपरिचित खेलाडी नरहलान् । वर्तमान परिवेशमा भने उनीहरु नयाँ लक्ष्यका साथ अगाडि बढिरहेका छन् ।

एन्फा यु–१८ लिगअन्तर्गत विभागीय टोली एपिएफको टचलाइनमा मुख्य प्रशिक्षक जीवेश पाण्डे, तस्विरः एपिएफको फेसबुक पेजबाट

राष्ट्रिय फुटबल टोलीका पूर्व खेलाडीद्धय जीवेश र भोला अहिले फरक जिम्मेवारीमा छन् । सातदोबाटोस्थित एन्फा मुख्यालयको मैदानमा जारी राष्ट्रिय महिला लिगमा यी दुईले विभागीय टोलीको टचलाइन सम्हालिरहेका छन् । जीवेश एपिएफका मुख्य प्रशिक्षक हुन् भने भोलाले पुलिस हेरिरहेका छन् । दुवैले आफ्नो कर्मथलोको प्रतिष्ठाका लागि चर्को घाममा पसिना बगाइरहेका छन्, मुसलधारे वर्षामा रुजिरहेका छन् ।

नेपाली फुटबलमा जीवेशले आफ्नो छुट्टै पहिचान बोकेका छन् । राष्ट्रिय टोलीको उमेर समूहमा तहल्का मच्चाउने खेलाडी मात्र होइनन, उनी । खासमा जीवेश एक यस्ता आसाधारण खेलाडी हुन्, जसले मैदान उत्रँदा नखेलेको कुनै पोजिसन छैन । खासमा उनी स्ट्राइकर हुन् । वान स्टेपमा पावर सट हान्न सक्ने क्षमता नेपाली फुटबलमा उनीजति कमैको थियो । तिब्र गति, गँठिलो शरिर, विपक्षी पोष्टमा पुगेपछिको गोल भोक, सटमा एकुरेसी र आक्रामक स्वभाव जीवेशको परिचय हो ।

उनी अपरच्युनिस्ट भन्दा पनि मेहनती र आक्रामक स्ट्राइकर थिए । तर मैदानमा उनले सबै पोजिसनमा खेल्नुपर्यो । सानै उमेरमा राष्ट्रिय टोलीबाट डेब्यु गर्दा सिनियर खेलाडीको दबदबा हुँदा उनले धेरैजसो रक्षकको भूमिकामा समय बिताउनुपर्यो । कहिलेकाँही मिड्फिल्डमा पनि । अझ भनौं फिल इन दी ब्ल्यांकस । सन् २००० को दशकसम्म नेपाली फुटबल त्यस्तै नै थियो । एउटा घरेलु खेलमा त उनले गोलकिपरको भूमिकामा पनि खेल्नुपर्यो । २०६० को कुरा हो , विपक्षी थियो मनाङ मर्स्याङ्दी । दशरथ रंगशालामा सहिद स्मारक लिग चलिरहेको थियो ।

सन् २००४ एएफसी एसियन कप छनोटको दोस्रो चरणका लागि नेपाली टोली दक्षिण कोरिया प्रस्थान गरेको थियो । जहाँ नेपालले ओमान, भियतनाम र घरेलु टोलीसँग प्रतिस्पर्धा गरेको थियो । यी सबै खेलमा जीवेशले राष्ट्रिय टोलीको जर्सी लगाए ।

उनी संकटाका मुख्य स्ट्राइकर थिए । गोलकिपर थिए, उज्ज्वल मानन्धर । खेल दौरान पोलमा ठोक्किएर उज्जवल नराम्ररी घाइते भए । उनलाई अस्पताल कुदाउनुपर्यो । वैकल्पिक गोलकिपर थिए, संगीत रजक । उज्ज्वल हुँदा कहिल्यै मैदान उत्रिने मौका नपाउने । यही भएर संगीत त्यो दिन खेल भए पनि रंगशाला नै आएका रहेनछन् । आए पनि उनी कहिलेकाँही प्यारापिटमा बसेर खेल हेर्थे । त्यही भएर रंगशालामा माइकिङ गरेरै संगीतलाई बोलाइयो ।

राष्ट्रिय जर्सीमा जीवेश पाण्डे तस्विर सौजन्यः जिवेश । 

जति गरे पनि उनी त्यहाँ भए पो आउनु । उनी त कन्सर्ट हेर्न कतै पुगेका रहेछन् । त्यसपछि मैदानमै भएका जीवेशले जर्सी फुकालेर गोलकिपरको जर्सी लगाएर बाँकी समय संकटाको पोष्ट सम्हालेको दृष्य नेपाली फुटबलप्रेमीको आँखामा झलझली आइरहन्छ ।

उसोत जीवेशले त्योभन्दा अगाडि नै असाधारण खेलाडीको परिचय बनाइसकेका थिए । सन् २००० जुन १०, त्रिपुरेश्वरस्थित दशरथ रंगशाला । अवसर थियो, एएफसी यु-१६ च्याम्पियनसिप छनोट प्रतियोगितामा नेपालको पहिलो खेल । नेपाल खेल्दै थियो दक्षिण एसियाली प्रतिद्धन्द्धी माल्दिभ्सविरुद्ध । बाक्लो घरेलु समर्थकबीच नेपालले ७-० को फराकिलो जित हासिल गर्यो । खेलमा स्ट्राइकर जीवेश एक्लैले चार गोल गरेका थिए । उमेर समूहमा नेपालका लागि यो पहिलो ह्याट्रिक थियो ।

‘हामीले माल्दिभ्सपछि बलियो तुर्किमिनिस्तानलाई ५-३ गोलअन्तरले हरायौं, त्यसपछि उज्वेकिस्तानलाई ३ गोलले पाखा लगायौं । समूह विजेता बन्दै नेपाल फाइनल चरणमा पुगेको थियो,’ जीवेश सुनाउँछन्, ‘भियतनाममा हामीले सोचेअनुरुपको प्रदर्शन गर्न सकेनौं ।’

घरेलु फुटबलमा पनि जीवेश ख्याती कमाएका खेलाडी हुन् । २०५२ सालबाट फुटबल सुरु गरेका जीवेशले सर्वप्रथम आफू जन्मेको ठाउँ ताहचल क्लबबाट शीर्ष डिभिजन खेलेका थिए । आज ताहाचलले डिभिजन फुटबलको हैसियत गुमाइसकेको छ । 

छनोट चरणमा जीवेश सर्वाधिक गोल गर्ने खेलाडी नै बने । समूह विजेताको हैसियतमा नेपालले भियतनामको टिकट काटेको थियो । भियतनाममा नेपाल आयोजसँगै बलियो टोली जापान, चीन र म्यानमारसम्मिलित समूहमा थियो । नेपालले त्यहाँ एक खेल पनि जित्न सकेन ।

राष्ट्रिय टोलीसँग जीवेश पाण्डे (१६ नम्बर जार्सी), तस्विर सौजन्यः जिवेश । 

जीवेशले यसबाहेक २००३ अप्रिलमा प्यालेस्टाइनविरुद्धको एएफसी ओलम्पिक छनोटको पहिलो चरणमा यु-२३ टोलीको पनि प्रतिनिधित्व गरे । दशरथ रंगशालामा सम्पन्न दुई लेगमा नेपालले ३-१ को समग्र पराजय ब्यहोरेको थियो ।

अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलको कुरा गर्ने हो भने जीवेशको डेब्यु २००३ मा ओमानविरुद्ध भएको थियो । सन् २००४ एएफसी एसियन कप छनोटको दोस्रो चरणका लागि नेपाली टोली दक्षिण कोरिया प्रस्थान गरेको थियो । जहाँ नेपालले ओमान, भियतनाम र घरेलु टोलीसँग प्रतिस्पर्धा गरेको थियो । यी सबै खेलमा जीवेशले राष्ट्रिय टोलीको जर्सी लगाए ।

त्यसपछि उनले एक वर्षपछि पाकिस्तानमा भएको दक्षिण एसियाली फुटबल महासंघ (साग)को नवौं संस्करणमा नेपालको प्रतिनिधित्व गरे । त्यो नै अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा जीवेशको अन्तिम टुर अनि प्रतिनिधित्व रह्यो । त्यतिबेला नेपाल समूह चरणबाटै बाहिरिएको थियो । पाकिस्तानको टुरपछि जीवेश राष्ट्रिय टोलीमा कहिल्यै देखिएनन् । उनलाई बारम्बार घुँडाको चोटले सताइरहेको थियो । सोही वर्ष उनी सशस्त्र प्रहरी बलमा पनि भर्ती भए । जसका कारण उनले विभागीय करिअरलाई बढी ध्यान दिए ।

घरेलु फुटबलमा पनि जीवेश ख्याती कमाएका खेलाडी हुन् । २०५२ सालबाट फुटबल सुरु गरेका जीवेशले सर्वप्रथम आफू जन्मेको ठाउँ ताहचल क्लबबाट शीर्ष डिभिजन खेलेका थिए । आज ताहाचलले डिभिजन फुटबलको हैसियत गुमाइसकेको छ । ताहचलपछि जीवेश फ्रेन्ड्स पुगे, अनि त्यसपछि संकटा । संकटामा केही वर्ष बिताएपछि उनी ६१ सालमा एपिएफमा भर्ती भएका हुन् ।

साफ च्याम्पियनसिप २०१३ मा भारतलाई हराएपछि टोलीसँग खुसी साट्दै भोलानाथ सिलवाल र उनका सहकर्मी, तस्विरः विकास कार्की/खेलाडी ।

जीवेश कतिसम्म आसाधारण खेलाडी थिए भने उनी ६० सालमा शीर्ष डिभिजन लिगकै सर्वोत्कृष्ट खेलाडी चुनिएका थिए । मनाङ मस्र्याङ्दी च्याम्पियन रहेको उक्त सिजनमा जीवेशले संकटाको जर्सीमा कूल १३ गोल गरेका थिए । उच्च गोलकर्ताको सूचीमा रहेका रमेश बुढाथोकी, सुरेन्द्र तामाङ र बसन्त थापाभन्दा जीवेश एक गोलले मात्र पछाडि रहे । सोही प्रदर्शनका आधारमा जीवेशले कोरिया जाने नेपाली टोलीमा स्थान बनाएका थिए । अनि, डेब्यु अनुभव पनि यही प्रदर्शनका आधारमा सम्भव भएको त हो ।

 पुलिस क्लबले तीन पटक शीर्ष डिभिजन र एक पटक राष्ट्रिय लिग जित्दाका सुनौला पुस्ताका खेलाडी हुन् भोला । २०६१ मा नेपाल प्रहरीमा भर्ती भएका भोलाले २०६२ बाट नेपाल पुलिसबाट लिग खेल्न सुरु गरेका थिए

एपिएफमा ८ वर्ष बिताएका जीवेशले २०६८ मा धनगढी, महेन्द्रनगरमा सम्पन्न छैटौं बृहत राष्ट्रिय खेलकुदपछि भने आफ्नो लामो करिअरलाई पूर्णविराम लगाए । अहिले जीवेश प्रहरी नायब उपरीक्षक (डिएसपी)को पदमा छन् । पूर्व खेलाडी, खेलकुद बुझेको हिसाबले उनलाई विभिन्न इभेन्टहरुको जिम्मेवारी दिइएको छ । प्रशिक्षणका लागि ‘सी’ र ‘बी’ लाइसेन्स प्राप्त गरिसकेर ‘ए’ लाइसेन्स तयारीमा जुट्ने योजनामा रहेका जीवेशले दुई महिनाअघि सुरु भएको एन्फा यु–१८ लिगमा पनि एपिएफको युवा टोली सम्हालेका थिए । अहिले भने उनी महिला टोलीको जिम्मेवारीमा छन् । टोली तालिकाको पहिलो स्थानमा छ ।

जीवेशपछि कुरा भोलाको । पुलिस क्लबले तीन पटक शीर्ष डिभिजन र एक पटक राष्ट्रिय लिग जित्दाका सुनौला पुस्ताका खेलाडी हुन् भोला । २०६१ मा नेपाल प्रहरीमा भर्ती भएका भोलाले २०६२ बाट नेपाल पुलिसबाट लिग खेल्न सुरु गरेका थिए । घरेलु फुटबलमा तेस्रो वर्ष बिताइरहेका भोलाले सन् २००८ मा भारतको हैदराबादमा भएको एएफसी च्यालेन्ज कप अन्तर्गत समूह चरणको दोस्रो खेलमा उत्तर कोरियाविरुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय डेब्युको अवसर प्राप्त गरे । समूहको पहिलो खेलमा म्यानमारसँग ३–० ले पराजित भएपछि प्रशिक्षक बिराटकृष्ण श्रेष्ठले टोलीमा आठ परिवर्तन गरेका थिए । प्रशिक्षक श्रेष्ठ त्यतिबेला सिनियर खेलाडीसँग रिसाएका थिए । त्यसैले उनले युवा खेलाडीलाई मैदानमा उतारेका थिए । जसमा भोलासँगै उनका क्लब सहकर्मी रविन श्रेष्ठले सुरुआती रोजाईमै डेब्युको अवसर प्राप्त गरेका थिए । युवा खेलाडीले प्रशिक्षक श्रेष्ठको विश्वासलाई जिते । तर, हार भने टार्न सकेनन् । कोरियाले १–० को झिनो अन्तरले खेल आफ्नो पक्षमा पारेको थियो । समूहको अन्तिम खेलमा भने नेपालले श्रीलंकालाई ३-० ले हराएको थियो ।

साफ च्याम्पियनसिप २०१३ मा भारतविरुद्ध गोल गरेका अनिल गुरुङसँग खुसीयाली मनाउँदै भोलानाथ सिलवाल र सहकर्मी, तस्विरः विकास कार्की/खेलाडी ।

दुई दशकको लामो फुटबल करिअरमा भोलाले पुलिस र नेपाली राष्ट्रिय टोलीबाट थुप्रै गौरवमय क्षणहरुको साक्षात्कार गरेका छन् । २००७ मा एएफसी प्रेसिडेन्टस कपमा पुलिसले फानलसम्म सफल यात्रा गर्दा होस् या २०१३ मा घरेलु भूमिमा साफ च्याम्पियनसिपमा नेपालले सेमिफाइनलसम्मको यात्रा गर्दा होस् भोलाले भूमिका महत्वपूर्ण रह्यो । २००८ बाट राष्ट्रिय टोलीको नियमित सदस्य रहेका मिडफिल्डर भोलाका लागि २०१५ मा पुनेमा सम्पन्न भारतविरुद्धको मैत्रीपूर्ण खेल अन्तर्राष्ट्रिय करिअरको अन्तिम बन्यो । त्यसक्रममा उनले नेपालका लागि २६ खेलमा २ गोल गरेका छन् । दुबै गोल घरेलु समर्थकमाझ नै । पहिलो, बंगलादेशविरुद्धको मैत्रीपूर्ण खेल अनि दोस्रो इस्ट टिमोरविरुद्ध फिफा विश्वकप छनोटको पहिलो चरणमा । २०१५ पछि भने उनलाई घुँडाको चोटले एकदमै सतायो । जसका कारण उनले राष्ट्रिय टोलीमा पुनरागमन गर्नै सकेनन् ।

गृहनगर विराटनगरबाट फुटबल यात्रा सुरु गरेका भोलालाई पुलिसले नै विशेस चिनारी दिएको थियो । प्रशिक्षक योगम्बर सुवालको नजरमा परेसँगै पुलिस क्लबबाट लिग खेल्ने अवसर पाएका भोलाले आफूलाई फुटबलका ट्रु जेन्टलम्यानका रुपमा प्रमाणित गरे । जुन यात्रा पछिल्लो लिगसम्म कायम रह्यो । उनले चाहेको भए दुई सिजनअघि नै सक्रिय खेल जीवनबाट सन्यास लिन सक्थे । तर, भोला पुलिस क्लबको खस्कँदो साख जोगाउन थप एक सिजन क्लबमा रहे । उनी र जुमानु राई टोलीका अनुभवी खेलाडी थिए । आफूहरुको उपस्थिति युवा खेलाडीका लागि मनोबल हुने भन्दै उनीहरु टोलीमा बसेका थिए । पुलिसले तेस्रो स्थानमा रहेर लिग टुंगाएको थियो ।

नेपाली फुटबलका दुई फरक कालखण्डका खेलाडी अहिले विभागको जिम्मेवारीमा महिला टोलीको नेतृत्वमा छन् । दुबैका लागि यो नयाँ यात्रा हो । अहिले यी दुई खेलाडीको ध्यान एउटै कुरामा केन्द्रित छ, त्यो हो आफ्नो विभागलाई राष्ट्रिय महिला लिगको च्याम्पियन बनाउने ।

जीवेश जस्तै भोलाको पनि ‘ए’ लाइसेन्सको तयारीमा जुट्ने योजना छ । भोलाले पनि यसपालि एन्फा यु-१८ लिगमा पुलिसको टोली सम्हालेका थिए । त्यस्तै भोलाले पाँच वर्षअघि टोलीलाई ललित स्मृति च्याम्पियनसिपको फाइनलसम्म पुर्याएका थिए । त्यतिबेला टोली एन्फामा हुर्केका खेलाडीको बाहुल्य रहेको ब्रिगेड ब्वाइजसँग १-० ले पराजित भएको थियो ।

साफ च्याम्पियनसिप २०१३ मा भारतलाई हराएपछि टोलीसँग खुसी साट्दै भोलानाथ सिलवाल र उनका सहकर्मी, तस्विरः विकास कार्की/खेलाडी ।

नेपाली फुटबलका दुई फरक कालखण्डका खेलाडी अहिले विभागको जिम्मेवारीमा महिला टोलीको नेतृत्वमा छन् । दुबैका लागि यो नयाँ यात्रा हो । अहिले यी दुई खेलाडीको ध्यान एउटै कुरामा केन्द्रित छ, त्यो हो आफ्नो विभागलाई राष्ट्रिय महिला लिगको च्याम्पियन बनाउने । यसबाहेक दुबैजना महिला फुटबलको विकासका लागि लागिरहेका छन् । कसरी महिला फुटबललाई थप उचाइतिर लान सकिन्छ भन्ने सोच दुबैमा छ ।

महिला फुटबल नै किन भन्ने प्रश्नमा जीवेशले भनेका थिए, ‘सबैभन्दा पहिला हामी फुटबलको विकासकै लागि भनेर हिँडिरहेका छौं । मैले फुटबलमा पुरुषभन्दा महिलामा बढी सम्भावना देखेको छु । एपिएफमा राष्ट्रिय टोलीका खेलाडी धेरै छन् । यी खेलाडीहरुको प्रदर्शन थप राम्रो होस् भनेर पनि मिहिनेत गरिरहेको छु । अहिले खेलाडीहरु युरोपतिर पनि खेल्न थालेका छन् । खेलाडीहरुले अझ बढी अन्तर्राष्ट्रिय एक्सपोजर पाउने हो भने नेपाली खेलाडीको भविष्य उज्जवल छ ।’

यही विषयमा भोला भन्छन्, ‘नियमित लिगहरु भइरहने हो भने खेलाडीको भविष्य उज्जवल नै देख्छु । पुरुष जत्तिको लिग महिलाको हुँदैन । पुरुषको सरह लिग हुने हो भने महिला खेलाडीको स्तरोन्नती राम्ररी हुनेछ ।’

पुलिसका प्रशिक्षक भोलानाथ सिलवाल 

प्रशिक्षण करिअरमा यो दुबैको सुरुआती वर्षहरु हुन् । खेलाडी करिअरमा बलियो छाप छोडेका यी दुई खेलाडीहरु भावी दिनमा विभाग अनि प्रशिक्षण करिअरमै रमाउन चाहन्छन् । उनीहरु आफूले जाने बुझेका, आफूले भोगेका अनुभव भावी पुस्तालाई साट्न चाहन्छन् । नयाँ बाटो त्यति सहज पनि छैन । तर, जसरी आफ्नो पहिलो इनिङ्समा यी दुई सफल भए, उनीहरु दोस्रो इनिङ्सका लागि पनि उत्तिकै तयार छन् ।