काठमाडौं । ग्रीष्मकालीन पारा ओलम्पिकको सुरुआत सन् १९६० बाट भएको इतिहास छ । इटालीमा भएको पहिलो संस्करणमा ८ खेलका ५७ विधा समावेश गरिएको थियो । २३ राष्ट्रका सहभागी पहिलो पारा ओलम्पिकमा आर्चरी, एथलेटिक्स, डार्टचरी, स्नुकर, पौडी, टेबलटेनिस, ह्विलचेयर बास्केटबल र ह्विलचेयर फेन्सिङ खेलको प्रतिस्पर्धा भएको पाइन्छ ।
विभिन्न आरोहअवरोह पार गर्दै ग्रीष्मकालीन पारा ओलम्पिकको १६औं संस्करणमा आइपुग्दा खेल संख्या बढेर २२ पुगिसकेको छ अनि सहभागी टोलीको संख्या १७० । पेरिसमा सम्पन्न पारा ओलम्पिकमा २२ खेलका ५४९ स्पर्धामा ४ हजार ४ सय ६३ खेलाडीले प्रतिस्पर्धा गरेका छन् ।
यस पटक नेपालबाट तीन खेलाडीले सहभागिता जनाएका थिए । तेक्वान्दोका पलेशा गोवर्धन र भरतसिंह महता तथा पौडीका भीमबहादुर कुमालले नेपालको प्रतिनिधित्व गरेका थिए । नेपालले सन् २००४ मा ग्रिसको एथेन्स पारा ओलम्पिकबाट सहभागिता जनाउन थालेको हो । ६ संस्करणमा नेपालबाट ९ पारा खेलाडीले नेपालको प्रतिनिधित्व गरिसकेका छन् ।
पारा ओलम्पिकमा नेपाली खेलाडी
सन् २००४, एथेन्स (ग्रिस)सन् २००४ को एथेन्स पारा ओलम्पिकमा नेपालबाट एकमात्र खेलाडीको सहभागिता थियो । निर्मला ज्ञावलीले एथलेटिक्समा एफ-१२ विधा अन्तर्गत महिला सटपुटमा प्रतिस्पर्धा गरेकी थिइन् । तर, उनको प्रदर्शन सहभागितामै सीमित बनेको थियो । सन् २००८, बेइजिङ (चीन)
सन् २००८ को बेइजिङ पारा ओलम्पिकमा पनि नेपालबाट एकमात्र खेलाडीले प्रतिस्पर्धा गरेका थिए । जितबहादुर खड्काले एथलेटिक्समा टी-४६ विधाअन्तर्गत पुरुष १०० मिटर दौडमा भाग लिएका थिए । १४.२३ सेकेन्डको समय निकालेका जितबहादुर आफ्नो हिटको छैटौं स्थानमा रहेका थिए । २०७२ सालको भूकम्पमा परेर उनको निधन भएको थियो ।
सन् २०१२, लन्डन (बेलायत)
बेलायतमा भएका सन् २०१२ को लन्डन पारा ओलम्पिकमा नेपालका दुई खेलाडीले सहभागिता जनाएका थिए । विक्रमबहादुर रानाले एथलेटिक्समा टी- ११ विधाअन्तर्गत पुरुष १०० र २०० मिटर दौडमा प्रतिस्पर्धा गरेका थिए । तर, उनी दुवै स्पर्धामा चौथो स्थानमा रहँदै हिट चरणमै रोकिएका थिए । विक्रमले १०० मिटर दौडमा १२.८१ सेकेन्ड र २०० मिटरमा २६.९४ सेकेन्डको समय निकालेका थिए ।
मैंया विशुंखेले एथलेटिक्समै टी-४६ विधाअन्तर्गत महिला १०० र २०० मिटर दौडमा प्रतिस्पर्धा गरेकी थिइन् । उनी पनि दुवै स्पर्धामा छैटौं स्थानमा रहँदै हिट चरणभन्दा अगाडि बढ्न सकिनन् । मैंयाले १०० मिटर दौडमा १६.४८ र २०० मिटरमा ३६.३२ सेकेन्डको समय निकालेकी थिइन् ।
सन् २०१६, रियो दी जेनेरियो (ब्राजिल)
रियो दी जेनेरियो पारा ओलम्पिक २०१६ मा दुई नेपाली खेलाडी सहभागिता जनाएका थिए । लगातार दोस्रो पटक ओलम्पिकमा सहभागिता जनाएका विक्रमबहादुर रानाले एथलेटिक्समा टी-११ विधाअन्तर्गत पुरुष १०० मिटर दौडमा प्रतिस्पर्धा गरेका थिए । उनले १३.०२ सेकेन्डको समयसहित आफ्नो हिटमा चौथो स्थानमा रहँदै यात्रा टुंग्याएका थिए ।
पौडीवाज लक्ष्मी कुँवरले पौडीको एस-६ विधाअन्तर्गत महिला १०० मिटर फ्रिस्टायलमा भाग लिएकी थिइन् । ३ मिनेट ११.७६ सेकेन्डबाट उनले १७ औं स्थानमा रहेर हिट चरणबाटै यात्रा टुग्याएकी थिइन् ।
सन् २०२०, टोकियो (जापान)कोरोना महामारीका कारण एक वर्षपछि टोकियोमा सम्पन्न पारा ओलम्पिकमा नेपालबाट एकमात्र खेलाडीको सहभागिता थियो । तेक्वान्दो खेलाडी पलेशा गोवर्धनले के-४४ विधाअन्तर्गत महिला ५८ केजी तौल समूहमा प्रतिस्पर्धा गरेकी थिइन् ।
पहिलो खेलमा बेलायती खेलाडी बेथ मुनरोसँग २१-८ ले पराजित भए पनि पलेशाले रिपिचेजमा दुई खेल जितेकी थिइन् । अमेरिकी ब्रायना सालिनारोलाई १०-० र सर्बियाकी मारिजा मिचेभलाई २३-१५ ले पराजित गर्दै उनी कांस्य पदक नजिक पुगेकी थिइन्
कांस्य पदक भिडन्तमा भने पलेशा चिनियाँ खेलाडी ली युजीसँग १२-० ले पराजित भइन् । कांस्य जित्न नसके पनि पलेशा ओलम्पिकमा दुई बाउट जित्ने पहिलो खेलाडी बनेकी थिइन् ।
सन् २०२४, पेरिस (फ्रान्स)
पेरिस पारा ओलम्पिक नेपालका लागि विशेष रह्यो । किनकि यसपटक नेपालका खेलाडीले सहभागितामा मात्र सीमित राखेनन् पदक तालिकामा आफ्नो नाम लेखाएर फर्केका छन् । नेपालका लागि तेक्वान्दोकी पलेशा गोवर्धनले के-४४ विधाअन्तर्गत महिला ५७ केजीमुनि तौल समूहमा नेपाललाई पहिलो कांस्य पदक दिलाइन् ।
पेरिसस्थित ग्रान्ड प्यालेसमा भएको रिपिचेजको कांस्य पदक भिडन्तमा पलेशाले सर्बियाकी मरिजा मिसेभलाई १५-८ ले पराजित गरी नेपाललाई ऐतिहासिक सफलता दिलाएकी थिइन् ।
रिपिचेजको पहिलो खेलमा पलेशाले फ्रान्सकी सोफी काभर्जनलाई २-१ ले हराएकी थिइन् । रिपिचेजअघि पहिलो चरणमा भेनुजुएलाकी भलेरिया मोराल्सलाई एकपक्षीय खेलमा ३१-० ले पराजित गर्दै क्वाटरफाइनल पुगेकी पलेशा शीर्ष वरीयताकी ब्राजिली खेलाडी सिल्भाना फर्नान्डेजसँग ८-१० ले हारेपछि रिपिचेजमा पुगेकी थिइन् ।
तेक्वादोका भरतसिंह महता र पौडीका भीमबहादुर कुमालले भने पहिलो खेलको अनुभवमात्र बटुल्न पाए । के-४४ विधाअन्तर्गत पुरुष ५८ केजीमुनि तौल समूहमा भरत जापानी खेलाडी मित्सुया तानाकासँग १९-३ ले पराजित भएर पेरिस यात्रा टुंग्याए ।
यता पौडीको एस ९ विधाअन्तर्गत पुरुष ५० मिटर फ्रिस्टायलमा प्रतिस्पर्धा गरेका भीमले ३५.०८ सेकेन्डको समय निकाले । हिट चरणमा उनी १९औं स्थानमा रहेका थिए ।
